โครงสร้างกระดูกสันหลัง

โครงสร้างกระดูกสันหลัง คือ

โครงสร้างกระดูกสันหลัง (Vertebral Column หรือ Spine) เป็นส่วนสำคัญของระบบโครงกระดูกในร่างกายมนุษย์ ทำหน้าที่เป็นแกนกลางของลำตัว ค้ำจุนน้ำหนัก ปกป้องไขสันหลังและเส้นประสาท รวมถึงช่วยในการเคลื่อนไหวของร่างกายอย่างหลากหลาย

ตอนที่ 1 : หน้าที่สำคัญของโครงสร้างกระดูกสันหลังในร่างกายมนุษย์

ตอนที่ 2 : ส่วนประกอบของโครงสร้างกระดูกสันหลังแต่ละช่วง

ตอนที่ 3 : หมอนรองกระดูกสันหลัง มีไว้ทำไม

ตอนที่ 4 : สัญญาณเตือนภัย โครงสร้างกระดูกสันหลังมีปัญหา

ตอนที่ 5 : สรุป

หน้าที่สำคัญของ โครงสร้างกระดูกสันหลัง ในร่างกายมนุษย์

โครงสร้างกระดูกสันหลัง

กระดูกสันหลังในร่างกายมนุษย์มีหน้าที่สำคัญและหลากหลาย ซึ่งจำเป็นต่อการดำรงชีวิตและการเคลื่อนไหวของเรา บทบาทหลักๆ สามารถสรุปได้ 3 หน้าที่สำคัญที่สุดดัง

โครงสร้างกระดูกสันหลัง 3 หน้าที่สำคัญ

  1. ค้ำจุนและรับน้ำหนัก
  • เป็นแกนกลางของร่างกาย: กระดูกสันหลังทำหน้าที่เป็นแกนหลักที่แข็งแรงของลำตัว ช่วยพยุงร่างกายให้ตั้งตรง ไม่ว่าจะเป็นการยืน การนั่ง หรือการเดิน
  • รับน้ำหนัก: กระดูกสันหลังส่วนต่างๆ โดยเฉพาะส่วนเอว (Lumbar Spine) ต้องรับน้ำหนักของศีรษะ ลำตัวส่วนบน รวมถึงแรงกดและแรงกระแทกที่เกิดขึ้นจากการเคลื่อนไหวในชีวิตประจำวัน เช่น การเดิน วิ่ง กระโดด หรือการยกของหนัก หมอนรองกระดูกสันหลัง (Intervertebral Discs) ที่คั่นอยู่ระหว่างกระดูกสันหลังแต่ละชิ้นจะทำหน้าที่เป็นเสมือนโช๊คอัพ ช่วยลดแรงกระแทกเหล่านี้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ

 

  1. ปกป้องไขสันหลังและเส้นประสาท 
  • เป็นเกราะป้องกันที่สำคัญ: ภายในกระดูกสันหลังแต่ละชิ้นจะมีช่องว่างที่เรียงต่อกันเป็นช่องยาวตลอดแนว เรียกว่า ช่องไขสันหลัง (Vertebral Canal) ซึ่งเป็นที่อยู่ของไขสันหลัง (Spinal Cord) ซึ่งเป็นส่วนสำคัญของระบบประสาทส่วนกลาง ทำหน้าที่ส่งกระแสประสาทจากสมองไปยังส่วนต่างๆ ของร่างกาย และรับความรู้สึกจากร่างกายกลับไปยังสมอง
  • ป้องกันการบาดเจ็บ: โครงสร้างที่แข็งแรงของกระดูกสันหลังทำหน้าที่เป็นเกราะกำบัง ป้องกันไขสันหลังและเส้นประสาทไขสันหลัง (Spinal Nerves) ที่แตกแขนงออกมาจากการบาดเจ็บทางกายภาพ เช่น การกระแทก การหกล้ม หรืออุบัติเหตุ ซึ่งอาจนำไปสู่การเป็นอัมพาตหรือความบกพร่องทางระบบประสาทอย่างรุนแรง

 

  1. ช่วยในการเคลื่อนไหวและความยืดหยุ่น
  • การเคลื่อนไหวที่หลากหลาย: แม้จะเป็นโครงสร้างที่แข็งแรง แต่การที่กระดูกสันหลังประกอบด้วยกระดูกชิ้นเล็กๆ หลายชิ้นเรียงต่อกัน และมีหมอนรองกระดูกคั่นอยู่ ทำให้สามารถเคลื่อนไหวได้อย่างยืดหยุ่นและหลากหลายเพื่อสามารถเล่น หวยไว ได้ 
  • ทิศทางการเคลื่อนไหว: เราสามารถก้มตัวไปข้างหน้า (flexion), แอ่นตัวไปข้างหลัง (extension), เอียงตัวไปด้านข้าง (lateral flexion), และบิดหมุนลำตัว (rotation) ได้ ซึ่งการเคลื่อนไหวเหล่านี้เป็นสิ่งจำเป็นสำหรับการทำกิจกรรมต่างๆ ในชีวิตประจำวัน
  • จุดเกาะของกล้ามเนื้อ: กระดูกสันหลังยังเป็นจุดยึดเกาะที่สำคัญของกล้ามเนื้อและเส้นเอ็นจำนวนมาก กล้ามเนื้อเหล่านี้ทำงานร่วมกันเพื่อควบคุมการเคลื่อนไหว การทรงตัว และรักษาท่าทางของร่างกาย

ส่วนประกอบของ โครงสร้างกระดูกสันหลัง แต่ละช่วง

โครงสร้างกระดูกสันหลัง

1.) กระดูกสันหลังส่วนคอ (Cervical Spine – C1-C7)

จำนวนชิ้น: มี 7 ชิ้น (C1 ถึง C7)

ลักษณะเฉพาะ

  • ขนาด: เป็นกระดูกสันหลังที่มีขนาดเล็กที่สุด
  • รูปร่าง: มีรูปร่างที่เหมาะกับการเคลื่อนไหวที่ยืดหยุ่นสูง
  • กระดูก C1 (Atlas): มีลักษณะคล้ายวงแหวน ไม่มีลำตัวกระดูก (body) รองรับศีรษะและเป็นจุดหมุนหลักในการก้ม-เงย
  • กระดูก C2 (Axis): มีส่วนยื่นที่เรียกว่า “Odontoid Process” (dens) ยื่นขึ้นไปในวงแหวนของ C1 ทำหน้าที่เป็นแกนหมุนหลักในการหันศีรษะซ้าย-ขวา
  • Foramen transversarium: มีช่องเล็กๆ ที่ด้านข้างของแต่ละกระดูก (transverse process) ให้เส้นเลือดแดงเวอร์ทีบรัล (vertebral artery) ซึ่งไปเลี้ยงสมองส่วนหลังผ่าน

หน้าที่สำคัญ

  • รองรับน้ำหนักศีรษะ: เป็นฐานที่ค้ำจุนศีรษะ
  • การเคลื่อนไหวของศีรษะและคอ: มีความยืดหยุ่นสูง ทำให้สามารถก้ม เงย หัน และเอียงคอได้อย่างอิสระและหลากหลายที่สุดในบรรดากระดูกสันหลังทุกส่วน
  • ปกป้องไขสันหลังส่วนคอ: เป็นช่องทางผ่านและป้องกันไขสันหลังที่ควบคุมการเคลื่อนไหวและการรับความรู้สึกของแขนและลำตัวส่วนบน.

2.) กระดูกสันหลังส่วนอก (Thoracic Spine – T1-T12)

จำนวนชิ้น: มี 12 ชิ้น (T1 ถึง T12)

ลักษณะเฉพาะ

  • ขนาด: มีขนาดใหญ่ขึ้นกว่าส่วนคอ
  • รอยต่อกับกระดูกซี่โครง: แต่ละชิ้นมีรอยต่อ (costal facets) สำหรับเชื่อมต่อกับกระดูกซี่โครง 12 คู่ ทำให้เกิดเป็นโครงสร้างของช่องอก (rib cage) ที่มั่นคง
  • หนามกระดูกสันหลัง (Spinous Process): มีลักษณะยาวและชี้ลงด้านล่าง

หน้าที่สำคัญ

  • ปกป้องอวัยวะภายใน: ร่วมกับกระดูกซี่โครงและกระดูกอก สร้างเป็นกรงป้องกันอวัยวะสำคัญในช่องอก เช่น หัวใจและปอด
  • สร้างความมั่นคง: เนื่องจากเชื่อมต่อกับกระดูกซี่โครง ทำให้กระดูกสันหลังส่วนนี้มีความมั่นคงสูง และมีการเคลื่อนไหวจำกัดกว่าส่วนคอและเอว
  • เป็นจุดเกาะของกล้ามเนื้อ: เป็นจุดเกาะของกล้ามเนื้อหลังส่วนบนและกล้ามเนื้อที่เกี่ยวข้องกับการหายใจ

3.) กระดูกสันหลังส่วนเอว (Lumbar Spine – L1-L5)

จำนวนชิ้น: มี 5 ชิ้น (L1 ถึง L5)

ลักษณะเฉพาะ

  • ขนาด: เป็นกระดูกสันหลังที่มีขนาดใหญ่ที่สุดและแข็งแรงที่สุด
  • รูปร่าง: มีลำตัวกระดูก (vertebral body) ที่กว้างและหนา เพื่อรองรับน้ำหนักที่มากที่สุด
  • หนามกระดูกสันหลัง (Spinous Process): มีลักษณะสั้นและหนา ชี้ไปด้านหลัง

หน้าที่สำคัญ

  • รับน้ำหนักหลักของร่างกาย: ทำหน้าที่รับน้ำหนักทั้งหมดของร่างกายส่วนบน รวมถึงแรงกดและแรงกระแทกจากการทำกิจกรรมต่างๆ ในชีวิตประจำวัน
  • การเคลื่อนไหวของลำตัว: มีบทบาทสำคัญในการก้ม เงย และบิดหมุนลำตัวส่วนล่าง แม้จะมีความยืดหยุ่นน้อยกว่าส่วนคอ แต่ก็มากกว่าส่วนอก
  • เป็นจุดเกาะของกล้ามเนื้อ: เป็นจุดเกาะของกล้ามเนื้อหลังส่วนล่างและกล้ามเนื้อหน้าท้อง ซึ่งมีความสำคัญต่อการทรงตัวและความแข็งแรงของแกนกลางลำตัว

4.) กระดูกกระเบนเหน็บ (Sacral Spine – S1-S5)

จำนวนชิ้น: มี 5 ชิ้น (S1 ถึง S5) ที่เชื่อมติดกันเป็นกระดูกชิ้นเดียวในผู้ใหญ่ เรียกว่า กระดูกกระเบนเหน็บ (Sacrum)

ลักษณะเฉพาะ

  • รูปร่าง: มีลักษณะเป็นรูปสามเหลี่ยมคว่ำ แบนและหนา
  • ช่องเปิด: มีช่องเปิด (sacral foramina) เพื่อเป็นทางผ่านของเส้นประสาทที่ไปยังบริเวณเชิงกรานและขา

หน้าที่สำคัญ

  • เชื่อมต่อกับกระดูกเชิงกราน: ทำหน้าที่เชื่อมต่อกับกระดูกเชิงกราน (Pelvic bone) ผ่านข้อต่อ Sacroiliac joints
  • ถ่ายเทน้ำหนัก: ถ่ายเทน้ำหนักจากกระดูกสันหลังส่วนบนไปยังกระดูกเชิงกรานและขาทั้งสองข้าง
  • ปกป้องอวัยวะเชิงกราน: สร้างเป็นส่วนหนึ่งของ หวยไว โครงสร้างกระดูกเชิงกรานเพื่อปกป้องอวัยวะในอุ้งเชิงกราน เช่น กระเพาะปัสสาวะและลำไส้

5.) กระดูกก้นกบ (Coccygeal Spine – Co1-Co4)

จำนวนชิ้น: มี 3-5 ชิ้น (ส่วนใหญ่ 4 ชิ้น) ที่เชื่อมติดกันเป็นกระดูกชิ้นเดียวในผู้ใหญ่ เรียกว่า กระดูกก้นกบ (Coccyx)

ลักษณะเฉพาะ

  • ขนาด: เป็นกระดูกส่วนปลายสุดของกระดูกสันหลังที่มีขนาดเล็กที่สุด
  • รูปร่าง: มีลักษณะคล้ายสามเหลี่ยมเล็กๆ

หน้าที่สำคัญ

  • จุดรับน้ำหนักเบื้องต้น: ทำหน้าที่รับน้ำหนักบางส่วนในท่านั่ง
  • จุดยึดเกาะของกล้ามเนื้อและเส้นเอ็น: เป็นจุดเกาะของกล้ามเนื้อและเส้นเอ็นบางส่วนที่เกี่ยวข้องกับบริเวณอุ้งเชิงกรานและก้น

หมอนรองกระดูกสันหลัง มีไว้ทำไม

โครงสร้างของหมอนรองกระดูกสันหลัง

  1. วงแหวนรอบนอก (Annulus Fibrosus): เป็นส่วนที่อยู่ด้านนอกสุด มีลักษณะเป็นวงแหวนหลายชั้นที่แข็งแรง ยืดหยุ่น และเหนียว คล้ายกับยางรถยนต์ ทำหน้าที่ห่อหุ้มแกนกลางไว้ ช่วยรับแรงกดดันและแรงบิดหมุน
  2. นิวเคลียส พัลโปซัส (Nucleus Pulposus): เป็นส่วนที่อยู่ตรงกลาง มีลักษณะคล้ายเจลลี่ หรือคล้ายวุ้น มีความยืดหยุ่นสูง มีส่วนประกอบของน้ำเป็นหลัก ทำหน้าที่เหมือนลูกบอลที่ช่วยกระจายแรงกดดันที่กระทำต่อกระดูกสันหลัง

หน้าที่สำคัญของหมอนรองกระดูกสันหลัง

  1. รับแรงกระแทก
  • นี่คือหน้าที่หลักและสำคัญที่สุด หมอนรองกระดูกทำหน้าที่เหมือนโช้คอัพ คอยดูดซับและกระจายแรงกระแทกที่เกิดขึ้นกับกระดูกสันหลังในทุกๆ การเคลื่อนไหว ไม่ว่าจะเป็นการเดิน วิ่ง กระโดด การนั่ง หรือการยกของหนัก
  • หากไม่มีหมอนรองกระดูก แรงกระแทกจากการเคลื่อนไหวจะส่งผลโดยตรงต่อกระดูกสันหลัง ทำให้กระดูกเสียดสีกัน เกิดความเสียหาย และสร้างความเจ็บปวดอย่างรุนแรง

 

  1. เพิ่มความยืดหยุ่นและช่วยในการเคลื่อนไหว
  • ด้วยลักษณะของหมอนรองกระดูกที่เป็นเจลลี่และหุ้มด้วยวงแหวนที่ยืดหยุ่น ทำให้กระดูกสันหลังสามารถเคลื่อนไหวได้อย่างอิสระ ไม่ว่าจะเป็นการก้มตัว เงยตัว เอียงตัว หรือบิดหมุนลำตัว
  • หากไม่มีหมอนรองกระดูก กระดูกสันหลังจะเชื่อมติดกัน ทำให้ร่างกายแข็งทื่อ ไม่สามารถเคลื่อนไหวได้อย่างคล่องตัว

 

  1. รักษาระยะห่างระหว่างกระดูกสันหลัง
  • หมอนรองกระดูกช่วยรักษาระยะห่างที่เหมาะสมระหว่างกระดูกสันหลังแต่ละชิ้น ซึ่งสำคัญอย่างยิ่งต่อการรักษาพื้นที่ให้เส้นประสาทไขสันหลัง (Spinal Nerves) ที่แตกแขนงออกมาจากไขสันหลังสามารถลอดผ่านช่องว่างเล็กๆ ได้โดยไม่ถูกกดทับ
  • หากหมอนรองกระดูกเสื่อมสภาพ ยุบตัว หรือปลิ้นออกมา อาจทำให้ไปกดทับเส้นประสาท ทำให้เกิดอาการปวด ชา หรืออ่อนแรงตามมาได้

 

  1. กระจายแรงกดดัน
  • เมื่อมีแรงกดลงมาที่กระดูกสันหลัง (เช่น จากน้ำหนักตัว หรือจากการยกของ) หมอนรองกระดูกจะช่วยกระจายแรงกดดันให้กระจายไปทั่วทั้งพื้นที่ของหมอนรองกระดูกและส่งต่อไปยังกระดูกสันหลังชิ้นถัดไปอย่างสม่ำเสมอ ซึ่งช่วยลดการรวมแรงกดที่จุดใดจุดหนึ่งของกระดูกสันหลัง

สัญญาณเตือนภัย โครงสร้างกระดูกสันหลัง มีปัญหา

โครงสร้างกระดูกสันหลัง

หากโครงสร้างกระดูกสันหลังมีปัญหา ไม่ว่าจะเป็นกระดูกสันหลังเอง หมอนรองกระดูกสันหลัง หรือเส้นประสาทที่อยู่บริเวณนั้น ร่างกายมักจะส่งสัญญาณเตือนออกมา สัญญาณเหล่านี้อาจแตกต่างกันไปขึ้นอยู่กับตำแหน่งและความรุนแรงของปัญหา แต่โดยรวมแล้วมักเกี่ยวข้องกับอาการปวด การเปลี่ยนแปลงทางความรู้สึก และการทำงานของร่างกาย

  1. อาการปวด
  2. อาการทางระบบประสาท
  3. การเปลี่ยนแปลงการทำงานของร่างกาย
  4. อาการอื่นๆ ที่อาจบ่งชี้ถึงปัญหารุนแรง

สรุป

กระดูกสันหลังของมนุษย์เป็นแกนกลางของร่างกาย มีทั้งหมด 33 ชิ้น แบ่งเป็น 5 ส่วน ตั้งแต่คอถึงก้นกบ ทำหน้าที่รองรับน้ำหนัก ปกป้องไขสันหลัง และช่วยให้ร่างกายเคลื่อนไหวได้อย่างยืดหยุ่นถ้าสักส่วนหนึ่งเสื่อมไปก็จะเคลื่อนไหวได้ไม่ได้ครับ